Szkoła dla Rodziców i Wychowawców cz 1
Wyznaczanie granic w relacjach z dziećmi
„Nie ma wychowania tam, gdzie nie ma oznakowanych szlaków po których można się poruszać”
Dla prawidłowego, harmonijnego rozwoju, dzieci potrzebują uporządkowanego świata. Mają potrzebę poznania reguł, oczekiwań, ale również naturalnie potrzebują przekraczania tych granic, aby nauczyć się własnych wyborów, odróżniania dobra od zła. Dla zrozumienia tych mechanizmów, na warsztatach „Szkoły dla Rodziców”, posługujemy się często metaforą rzeki. „Dziecko jest niczym wodne rozlewisko, podobne do przypływów morza, brak mu tożsamości, skuteczności. Jeżeli zadbamy o jego brzegi, stanie się rzeką, która ma swoje imię, i określony kierunek. Brzegi rzeki stają się jej szansą, tak jak granice stają się szansą na właściwy rozwój dziecka i budowanie relacji z otoczeniem.
Dlaczego dzieci potrzebują granic?
• Dają poczucie bezpieczeństwa i stabilności, uporządkowania otaczającej rzeczywistości
• Określają które zachowania są akceptowane w rodzinie, klasie, szkole i wytyczają określone sposoby postępowania zgodnie z przyjętymi normami
• Definiują związki między ludźmi-precyzują wzajemne wpływy, zależności, budowanie relacji
• Pomagają zrozumieć świat, uczą się konsekwencji własnych decyzji, zachowań
• Kształtują poczucie odpowiedzialności, samodzielności
Rodzaje granic w relacjach z dziećmi
• Granice luźne lub brak granic -czyli niedostateczna kontrola rodzicielska. Dzieci mają swobodę, ignorując ograniczenia, przy czym zazwyczaj nie ponoszą żadnych konsekwencji. W wyniku czego występują kłopoty w kontaktach z innymi, poczucie zagrożenia, braku ochrony, przyjmowanie roli agresora lub ofiary.
• Granice sztywne- czyli nadmierna kontrola ze strony rodziców, przy znacznie ograniczonej swobodzie dziecka tzw. „nie, bo nie”. Powodują poczucie izolacji, samotności, bezradności, trudności w nawiązywaniu relacji z innymi.
• Granice niestabilne- czyli brak konsekwencji w kontroli rodzicielskiej i zakresie swobody dziecka np. jednego dnia karzemy dziecko za brak porządku w pokoju, innym razem już nie mamy siły i nie reagujemy. Granice te powodują dezorientację dziecka, bunt, konflikty, niepełne poczucie bezpieczeństwa.
• Granice zrównoważone- zapewniają optymalne warunki rozwoju w ramach właściwej kontroli rodzicielskiej i swobody odpowiedniej dla wieku dziecka i określonych okoliczności. Określają jasne, konkretne zasady i ich konsekwencje. Ten system w efekcie daje nam m.in. świadome nawiązywanie relacji, satysfakcję z bycia z ludźmi, poczucie bezpieczeństwa, respektowanie cudzych granic, umiejętność mówienia „nie”.
Jak wyznaczać granice dziecku?
Aby móc określać granice dziecku, trzeba najpierw poznać swoje granice czyli mieć świadomość kim jestem, za co jestem odpowiedzialny/odpowiedzialna, jak buduję relacje z innymi, czy mam szacunek do samego siebie (czy potrafię określić co myślę,powiedzieć swoje zdanie, zaufać własnym spostrzeżeniom, emocjom, określić czego potrzebuję od siebie i od innych).
Co mogę zrobić, aby zadbać o właściwe granice w relacji z dzieckiem?
1. Mów o zachowaniu dziecka a nie o jego postawie, uczuciach, wartościach
Zamiast powiedzieć „Aniu czy nie widzisz, ze rozmawiam, Musisz być taka hałaśliwa?” powiedzmy „ Rozmawiam. Stukanie mi przeszkadza”.
2. Bądź bezpośredni i konkretny
Zamiast powiedzieć „Tylko nie wracaj zbyt późno” powiedz „Wróć na kolację o wpół do siódmej”
3. Dokładnie określaj konsekwencje
Zamiast powiedzieć „Tylko nie jedź rowerem po ulicy, bo możesz wpaść pod samochód” powiedz „Rowerem możesz jeździć po chodniku lub na podwórku. Inaczej schowam do w garażu”.
4. Popieraj słowa działaniem
Twoje słowa są na tyle wiarygodne, na ile potwierdzają je stojące za nimi działania. Reaguj natychmiast, kiedy dziecko np.. idzie się bawić, a nie wypełniło swoich obowiązków, powiedz: „Nie ma zabawy, dopóki nie wyjdziesz z psem”
5. Mów stanowczo, ale nie podnoś głosu. Nie bądź szorstki.
Pytania do refleksji:
• Czy potrafię stawiać czytelne granice w relacji z dzieckiem?
• Czy są sytuacje w których nie potrafię postawić właściwych granic, jak myślisz dlaczego?
• Co utrudnia mi stawianie granic w relacjach z ludźmi?
Jolanta Bugała